Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), khoảng 2-3% dân số toàn cầu sẽ trải qua rối loạn hoảng loạn vào một thời điểm nào đó trong đời. Tình trạng này có thể ảnh hưởng đến các hoạt động trong cuộc sống của hàng triệu người trên thế giới. Vậy rối loạn hoảng loạn là gì và làm thế nào để nhận diện cũng như điều trị hiệu quả? Hãy cùng tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Rối loạn hoảng loạn là gì?

Rối loạn hoảng loạn (tên tiếng Anh: Panic Disorder) là một tình trạng sức khỏe tâm thần thuộc nhóm rối loạn lo âu, đặc trưng bởi các cơn hoảng loạn, sợ hãi cực độ, cảm giác tuyệt vọng… xuất hiện bất ngờ, ngay cả khi không có tình huống nguy hiểm nào hoặc không có cảnh báo trước. Rối loạn hoảng loạn xảy ra đột ngột và dữ dội, diễn ra trong khoảng thời gian ngắn, thường là vài phút đến vài giờ, đi kèm với các triệu chứng thể chất như tim đập nhanh, khó thở, cảm giác mất kiểm soát…

Rối loạn hoảng loạn là một tình trạng sức khỏe tâm thần thuộc nhóm rối loạn lo âu

Rối loạn hoảng loạn không chỉ là những cơn hoảng loạn đơn thuần, mà còn là một chuỗi những lo lắng và sợ hãi kéo dài. Người mắc phải thường sống trong nỗi ám ảnh về việc cơn hoảng loạn sẽ tái phát, dẫn đến việc tránh né những nơi hoặc tình huống mà họ cho rằng có thể gây ra cơn hoảng sợ. Điều này ảnh hưởng nghiêm trọng đến chất lượng cuộc sống, hạn chế các hoạt động xã hội và công việc. Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), rối loạn hoảng loạn có thể dẫn đến các vấn đề sức khỏe tâm thần khác nếu không được điều trị kịp thời và đúng cách.

Dấu hiệu nhận biết rối loạn hoảng loạn

Rối loạn hoảng loạn thường xuất hiện bất ngờ, đạt đỉnh trong vòng 10 phút và giảm dần sau đó, nhưng cũng có thể kéo dài hơn. Tuỳ thuộc vào mức độ nghiêm trọng, tần suất, cường độ và triệu chứng của mỗi cơn hoảng loạn sẽ khác nhau, nhưng thường bao gồm:

Triệu chứng thể chất:

• Tim đập nhanh, mạnh, có cảm giác hồi hộp
• Khó thở, cảm giác nghẹt thở, thở gấp
• Đổ mồ hôi lạnh, lòng bàn tay ẩm ướt, tê và ngứa ran (cảm giác như kim châm) ở các chi
• Chóng mặt, hoa mắt, cảm giác như sắp ngất
• Run rẩy, bồn chồn, khó ngồi yên
• Khô miệng, buồn nôn, đau dạ dày

Rối loạn hoảng loạn thường xuất hiện các triệu chứng về mặt thể chất

Triệu chứng tâm lý:

• Cảm giác sợ hãi tột độ, như thể sắp chết hoặc mất kiểm soát
• Lo lắng quá mức, cảm giác bất an
• Suy nghĩ tiêu cực, lo lắng về tương lai
• Cảm giác như đang mất trí hoặc điên loạn
• Muốn trốn tránh tình huống hiện tại hoặc tránh xa những nơi đã từng xảy ra sự kiện/các cơn hoảng loạn trong quá khứ

Nguyên nhân rối loạn hoảng loạn

Nguyên nhân gây ra tình trạng này vẫn chưa được xác định rõ, nhưng các chuyên gia tin rằng sự kết hợp của các yếu tố tâm lý, hành vi và môi trường có vai trò quan trọng trong việc hình thành các triệu chứng và làm tăng nguy cơ mắc phải rối loạn hoảng loạn, bao gồm:

• Yếu tố di truyền: Người có người thân trong gia đình mắc rối loạn lo âu hoặc trầm cảm có nguy cơ cao hơn
• Các sự kiện căng thẳng trong cuộc sống: Những trải nghiệm đau buồn, mất mát hoặc các sự kiện gây sang chấn
• Tình trạng sức khỏe tâm thần: Những người mắc chứng rối loạn lo âu, trầm cảm hoặc các tình trạng sức khỏe tâm thần khác có nguy cơ cao
• Thay đổi trong hoạt động của não: Sự mất cân bằng các chất dẫn truyền thần kinh trong não, đặc biệt là Serotonin và Norepinephrine có thể liên quan đến việc xuất hiện các cơn hoảng loạn
• Chất kích thích: Caffeine, Nicotine và một số loại thuốc như Steroid, ống xịt thuốc dùng cho bệnh hô hấp, thuốc tuyến giáp, thuốc giảm cân, thuốc dị ứng, ho và cảm lạnh cũng có thể góp phần làm tăng nguy cơ hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng của tình trạng này.

Mặc dù có nhiều yếu tố nguy cơ, nhưng không phải ai có các yếu tố này cũng sẽ mắc phải rối loạn hoảng loạn. Mỗi người là một cá thể độc lập và việc mắc rối loạn phụ thuộc vào sự kết hợp của nhiều yếu tố phức tạp.

Ai có thể mắc phải rối loạn hoảng loạn?

Rối loạn hoảng loạn có thể xảy ra ở bất kỳ ai, bất kể giới tính, tuổi tác hay nền tảng văn hóa. Tuy nhiên, bệnh thường bắt đầu xuất hiện vào giai đoạn cuối tuổi vị thành niên hoặc đầu tuổi trưởng thành, khoảng từ 18 đến 25 tuổi. Theo Viện Y tế Tâm thần Quốc gia Hoa Kỳ, phụ nữ có tỷ lệ mắc rối loạn hoảng loạn cao hơn nam giới khoảng gấp đôi. Điều này có thể liên quan đến các yếu tố sinh học, tâm lý và xã hội.

Cách chẩn đoán rối loạn hoảng loạn

Để chẩn đoán rối loạn hoảng loạn, các nhà chuyên môn thường sẽ dựa theo tiêu chí của DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, phiên bản thứ 5) do Hiệp hội Tâm thần học Hoa Kỳ (American Psychiatric Association), thân chủ phải trải qua ít nhất 4/13 triệu chứng:

• Hồi hộp, đánh trống ngực hoặc tăng nhịp tim
• Vã mồ hôi.
• Run hay co thắt cơ bắp
• Cảm giác “hụt hơi” hoặc khó thở
• Cảm giác nghẹt thở
• Đau hoặc khó chịu ở ngực
• Buồn nôn hoặc khó chịu ở bụng
• Cảm thấy chóng mặt, xây xẩm, run rẩy hoặc ngất xỉu
• Cảm giác ớn lạnh hoặc nóng ran Loạn cảm (cảm giác tê hoặc kim châm)
• Tri giác sai thực tại (cảm giác xung quanh dường như không có thật) hoăc giải thể nhân cách (bị tách ra khỏi bản thân)
• Sợ mất kiểm soát bản thân hoặc sợ trở nên điên
• Sợ chết 

Rối loạn hoảng loạn có điều trị được không?

Liệu pháp tâm lý

Liệu pháp hành vi nhận thức (Cognitive behavioral therapy - CBT): Là phương pháp điều trị cốt lõi cho rối loạn hoảng loạn. CBT giúp người mắc rối loạn nhận biết và thay đổi những suy nghĩ tiêu cực, hành vi tránh né, từ đó giảm bớt các triệu chứng lo âu và hoảng loạn.

Liệu pháp phơi nhiễm (Exposure Therapy): Bằng cách tiếp xúc dần dần với những tình huống gây sợ hãi trong một môi trường an toàn, người mắc rối loạn sẽ học cách đối mặt với nỗi sợ và giảm bớt sự tránh né.

Tìm kiếm sự hỗ trợ từ những người có chuyên môn

Dùng thuốc

Thuốc không có tác dụng chữa khỏi hoàn toàn rối loạn hoảng loạn nhưng có thể làm thuyên giảm một số triệu chứng đáng kể. Tuy nhiên, việc dùng thuốc có thể để lại nhiều tác dụng phụ, thế nên người mắc rối loạn cần phải tham khảo ý kiến bác sĩ trước khi sử dụng và chỉ sử dụng trong khoảng thời gian ngắn. Một số loại thuốc thường được kê toa để điều trị rối loạn lo âu như là thuốc chống trầm cảm, thuốc chống lo âu, thuốc chẹn beta giao cảm…

Thay đổi lối sống

• Tập thể dục đều đặn: Giúp giảm căng thẳng, cải thiện tâm trạng và tăng cường sức khỏe tổng thể.

• Ngủ đủ giấc: Giúp cơ thể phục hồi và giảm căng thẳng.

• Chế độ ăn uống lành mạnh: Tránh các chất kích thích như caffeine, nicotine.

• Thư giãn: Các kỹ thuật như thiền, yoga, hít thở sâu giúp giảm căng thẳng và tăng cường sự thư thái.

Khi nào bạn cần gặp chuyên viên tâm lý?

Rối loạn hoảng loạn là một tình trạng nghiêm trọng nhưng có thể điều trị được. Việc hiểu rõ nguyên nhân, dấu hiệu và các phương pháp điều trị sẽ giúp người mắc phải có thể kiểm soát và cải thiện chất lượng cuộc sống. Nếu bạn hoặc người thân/người xung quanh đang gặp phải triệu chứng của rối loạn hoảng loạn, bạn nên suy xét đến việc tìm kiếm sự giúp đỡ từ các chuyên viên tâm lý từ sớm, nhằm hạn chế những ảnh hưởng đến đời sống. Các chuyên viên tâm lý sẽ dựa vào tình trạng, mức độ nghiêm trọng của chứng rối loạn hoảng loạn để có đề xuất phương pháp điều trị phù hợp.

Văn phòng tham vấn - trị liệu tâm lý 3C là nơi quy tụ nhiều chuyên viên tâm lý có trình độ chuyên môn cao, được đào tạo bài bản, tâm huyết và dày dặn kinh nghiệm trong lĩnh vực tham vấn tâm lý lâm sàng. 3C luôn cố gắng tạo ra không gian thoải mái, riêng tư mang tính bảo mật cao giúp thân chủ thoải mái trong việc điều trị các vấn đề liên quan đến khó khăn tâm lý .

3C hy vọng bài viết trên đã cung cấp cho bạn những thông tin khái quát về rối loạn hoảng loạn. Nếu bạn nghi ngờ bản thân, người thân/người xung quanh đang gặp phải tình trạng này, bạn có thể liên hệ trực tiếp với 3C qua website hoặc hotline: 0333 024 100 để được đồng hành và hỗ trợ.